Het noodgeld van Hoorn

[Arjena3]

De complete set van de gemeente Hoorn (NH)

De serie bestaat uit 1 gulden, 2.5 gulden, 10 gulden, 25 gulden en 100 gulden

Aangemaakt:
1 gulden: 3000 stuks, uitgegeven 3000 stuks, vernietigd 2974stuks **, ***
2.5 gulden: 2000 stuks, uitgegeven 2000, vernietigd 1997 stuks **, ***
10 gulden: 1400 stuks, uitgegeven 1400, vernietigd 1400 stuks **
25 gulden: 400 stuks, uitgegeven 400, vernietigd 400 stuks **
100 gulden: 80 stuks, uitgegeven 80, vernietigd 80 stuks **, ***

Door de uitgebreide verslaglegging die deze gemeente bijhield is de geschiedenis van deze biljetten heel goed bekend.
Zelf heb ik een kopie van de door de burgemeester getekende opdracht tot vervaardiging in bezit waaruit duidelijk de aantallen blijkt.
anders dan mijn set die ik na jaren van zoeken compleet wist te maken heb ik nooit een tweede set gezien. Met het bekend worden van de van der Waal collectie kwam er een tweede set boven drijven, deze is echter opgebroken verkocht op de veiling. Zelf heb ik de 100 gulden daarvan in bezit.

*** Ondanks de goede vast legging is het niet bekend hoeveel biljetten er daadwerkelijk zijn vernietigd. Het is bekend dat er 26 stuks van de 1 gulden niet zijn ingewisseld en dat er 3 stuks van de 2.5 gulden niet zijn ingewisseld. Mijn set heeft dus één van de 26 niet ingewisselde 1 gulden biljetten en één van de 3 niet ingewisselde 2.5 guldens. Volgens Toele waren er bij het verschijnen van zijn boek 5 exemplaren van de 100 gulden bekend, allemaal in de archieven van respectievelijk gemeente en musea. Er waren geen exemplaren bekend in de particuliere markt.

Momenteel heb ik 3 exemplaren van de 100 gulden in bezit; 1 uit de collectie van van der Waal, 1 die ik op een veiling jaren geleden kocht maar ook 1 die ik van een Hoornse familie heb verkregen. Het zou dus kunnen dat er 8 stuks zijn overgebleven maar het kan ook zijn dat sommige musea - zoals Toele beschreef - het biljet niet meer heeft. In totaal weet ik 5 biljetten: 3 bij mij, 1 bij een andere grote verzamelaar en 1 in het archief van het Westfries museum. Dit aantal komt dus overeen met de door Toele genoemde 5 .... Tja wie het weet mag het zeggen. Al met al is een complete set van Hoorn ontzettend zeldzaam, en niet alleen door de 100 gulden. ook de 10 gulden is uit eigen waarneming nauwelijks te vinden.

**(bron Toele/Jacobi het noodgeld van Nederland)

20231025_195333.jpg

20231025_195407.jpg

20231025_195427.jpg

(klik voor een vergroting)

[Patrickp_nl]

Déjà vu?
http://munthunter.nl/viewtopic.php?t=13647

[Arjena3]

Déjà vu?
http://munthunter.nl/viewtopic.php?t=13647

Nee hoor die ga ik verwijderen, beetje achterhaald nu vandaar opnieuw in dezelfde stijl en opzet als de anderen die ik geplaatst heb ;-=)

[Alexander]

En de vraag is hoe kwam Van der Waal aan zijn exemplaar. Uit het archief blijkt dat de gemeente geen biljetten meer had toen Van der Waal er om vroeg. Ook op de vraag van verzamelaar Reijendam in 1945 kon de gemeente geen exemplaar afstaan.

Ter aanvulling de gemeente heeft van elke waarde 5 bewaard en voorzien van de overdruk WAARDELOOS, deze waren voor het archief.
Van de 100 gulden ben ik de volgende serienummers tegen gekomen: 3, 4, 8, 10, 19 en 3023, de laatste heeft de overdruk WAARDELOOS.

De laatste opmerking in Toele is wellicht ook veelzeggend. Door de gedetailleerde gegevens komt men erachter dat er meer biljetten zijn gedrukt dan uitgegeven.
1 gulden 260 vellen van 12 biljetten per vel is 3120
2,50 gulden 180 vellen van 12 biljetten per vel is 2160
10 gulden 127 vellen van 12 biljetten per vel is 1524
25 gulden 40 vellen van 12 biljetten per vel is 480
100 gulden 16 vellen van 9 biljetten per vel is 144

[Arjena3]

En de vraag is hoe kwam Van der Waal aan zijn exemplaar. Uit het archief blijkt dat de gemeente geen biljetten meer had toen Van der Waal er om vroeg. Ook op de vraag van verzamelaar Reijendam in 1945 kon de gemeente geen exemplaar afstaan.

Ter aanvulling de gemeente heeft van elke waarde 5 bewaard en voorzien van de overdruk WAARDELOOS, deze waren voor het archief.
Van de 100 gulden ben ik de volgende serienummers tegen gekomen: 3, 4, 8, 10, 19 en 3023, de laatste heeft de overdruk WAARDELOOS.

De laatste opmerking in Toele is wellicht ook veelzeggend. Door de gedetailleerde gegevens komt men erachter dat er meer biljetten zijn gedrukt dan uitgegeven.
1 gulden 260 vellen van 12 biljetten per vel is 3120
2,50 gulden 180 vellen van 12 biljetten per vel is 2160
10 gulden 127 vellen van 12 biljetten per vel is 1524
25 gulden 40 vellen van 12 biljetten per vel is 480
100 gulden 16 vellen van 9 biljetten per vel is 144

Je aantallen kloppen niet helemaal, Toele had het hier over het aantal vellen papier terwijl in latere verslagen daad werkelijk genoemd is hoeveel biljetten daadwerkelijk tot en met de derde drukgang zijn gekomen. In het verslag valt ook te lezen dat van de vellen die niet tot een derde drukgang waren gekomen er van iedere coupure 5 stuks met waardeloos zijn gestempeld voor archief doeleinden. Het gaat hier dus om biljetten die een complete drukgang niet hebben gekregen, de rest zal zijn vernietigd.

Natuurlijk zal e.e.a nooit helemaal duidelijk worden maar het is - ook nu nog - zeer gebruikelijk in de de drukkers wereld dat er voorlopers worden gebruikt, deze zullen allemaal mee zijn geteld terwijl die nooit tot een biljet zijn gekomen en zullen zijn vernietigd, wat ook een gangbare procedure was.

Op de vraag hoe van der Waal aan zijn exemplaar of eigenlijk zijn noodgeld verzameling is gekomen is het antwoord erg simpel: hij was archivaris van de Ned. bank. Wellicht niet leuk om te schrijven maar zijn verzameling is feitelijk - achter gehouden biljetten die in het archief hadden moeten komen / zijn met andere woorden ik durf het wel te zeggen: "deze zijn gewoon gestolen destijds" een andere verklaring is niet te geven helaas. wat niet weg neemt dat hierdoor er een aantal stukken boven water zijn gekomen die niet voor de particuliere verzamelaar beschikbaar zouden zijn geweest.

Voor de lezer die niet weten welk biljet in de van der Waal collectie zat:

Serienummer 4, in het archief van de DNB zit serienummer 3

20231025_195427.jpg

[Alexander]

Deels klopt het, de derde drukgang is niet onder toezicht tot stand gekomen. Hier zo gerommeld kunnen zijn. En de afgetelde en gevraagde biljetten zijn afgeleverd en gecontroleerd op volgnummer. Dat er een biljet van 100 gulden genummerd 3023 en nummer 3022 (collectie Westfries museum) met WAARDELOOS lijkt in die richting te wijzen dat er bij productie is gerommeld en wellicht nog in opdracht van een gemeenteambtenaar de archiefexemplaren genummerd zijn, immers de numering vond in de derde drukgang plaats.
De overige biljetten met waardeloos hebben allemaal een serienummer boven de officiële uitgifte.
Zoals:
1 gulden, met nummer 3005
2,5 gulden met nummer 2008
10 gulden met nummer 1409
25 gulden met nummer 421
100gulden met nummer 3022 en 3023

De overige (in)complete biljetten zijn in de ovens van de gasfabriek beland.

De opmerking van Van der Waal en is niet zo simpel en klopt niet helemaal, hij heeft uit hoofde van zijn functie als archivaris van de Nederlandse Bank de gemeente Hoorn aangeschreven op 19 juli 1940, gemeente Hoorn heeft hier op 22 juli 1940 medegedeeld dat ze geen biljetten voor de Nederlandse Bank voor handen hebben. Er zijn dus geen biljetten naar de Nederlandse Bank gezonden, die waren op 16 juli 1940 in 16 enveloppen naar het Ministerie van Binnenlandse zaken gezonden.
Dit heb ik meer gezien, dat gemeente na het verzoek van Van der Waal geen biljetten meer had (volgens alle documentatie en processen-verbaal) en er toch biljetten in zijn verzameling zat. Mogelijk had hij bij het Ministerie van Binnenlandse Zaken ook nog een ingang.

[Arjena3]

Deels klopt het, de derde drukgang is niet onder toezicht tot stand gekomen. Hier zo gerommeld kunnen zijn. En de afgetelde en gevraagde biljetten zijn afgeleverd en gecontroleerd op volgnummer. Dat er een biljet van 100 gulden genummerd 3023 en nummer 3022 (collectie Westfries museum) met WAARDELOOS lijkt in die richting te wijzen dat er bij productie is gerommeld en wellicht nog in opdracht van een gemeenteambtenaar de archiefexemplaren genummerd zijn, immers de nummering vond in de derde drukgang plaats.
De overige biljetten met waardeloos hebben allemaal een serienummer boven de officiële uitgifte.
Zoals:
1 gulden, met nummer 3005
2,5 gulden met nummer 2008
10 gulden met nummer 1409
25 gulden met nummer 421
100gulden met nummer 3022 en 3023

De overige (in)complete biljetten zijn in de ovens van de gasfabriek beland.

De opmerking van Van der Waal en is niet zo simpel en klopt niet helemaal, hij heeft uit hoofde van zijn functie als archivaris van de Nederlandse Bank de gemeente Hoorn aangeschreven op 19 juli 1940, gemeente Hoorn heeft hier op 22 juli 1940 medegedeeld dat ze geen biljetten voor de Nederlandse Bank voor handen hebben. Er zijn dus geen biljetten naar de Nederlandse Bank gezonden, die waren op 16 juli 1940 in 16 enveloppen naar het Ministerie van Binnenlandse zaken gezonden.
Dit heb ik meer gezien, dat gemeente na het verzoek van Van der Waal geen biljetten meer had (volgens alle documentatie en processen-verbaal) en er toch biljetten in zijn verzameling zat. Mogelijk had hij bij het Ministerie van Binnenlandse Zaken ook nog een ingang.

Voor mij zijn de biljetten die de derde drukgang niet hebben gehad geen officiële biljetten maar remainders / specimen ( zo u wenst.)

Het is heel vaak gebeurd dat biljetten naar het ministerie zijn verzonden en van daaruit een aantal naar de DNB voor Archief doeleinden. v.d. Waal was daar archivaris, hij had de gelegenheid en de functie om biljetten te "ontvreemden" het verklaart ook dat zijn verzameling overwegend bestond uit aansluitende serienummers ( met de DNB biljetten ) cq zeer lage serie nummers. Natuurlijk kan hij later noodgeld zijn gaan verzamelen maar het is niet meer dan logisch dat hij - op welke manier dan ook - de meeste biljetten feitelijk heeft gestolen. Het feit dat hij uit hoofde van zijn functie gemeente aanschreef voor biljetten doet daar niets aan af.