Betekenis van diverse termen

[Danny de Munt]

[anchor]Terug naar alfabet[/anchor]
[hr]►A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z [hr]
A
[anchor]A[/anchor]
Aanmunten, aanmunting:

Het slaan of gieten (produceren) van munten bij een munthuis. Engels: to coin (coinage), Frans: monnayage, Duits: anmünzen.
terug naar alfabet

Afslag:

Muntslag met originele stempels in een afwijkend metaal. Komt veel voor bij Nederlandse en Indische koperen munten, omdat een zilveren of gouden afslag van bijvoorbeeld een koperen duit werd gezien als een leuk geschenk. Afslagen zijn niet bedoeld voor de omloop. Engels: Off-metal strike, Duits: Abschlag.
terug naar alfabet

Afsnede:

Een door een horizontale lijn afgescheiden onderste deel van de beeldenaar. Vaak gebruikt voor een jaartal. Engels: exergue, Frans: exergue, Duits: Abschnitt.
terug naar alfabet

Agio:

1. Ook wel opgeld genoemd. Dit zijn veilingkosten die - gewoonlijk als een percentage van de prijs - bij aankoop van een veilingkavel bovenop de prijs komen. Duits: Aufgeld. 2. Positief verschil tussen de nominale waarde en de afgifteprijs van de producent.
terug naar alfabet

B
[anchor]B[/anchor]
Beeldenaar:

Dat wat op een rondel is geslagen. Engels: face, design, Frans: type, Duits: Münzbild.
terug naar alfabet

Belegeringsmunt:

Noodmunt aangemaakt in een belegerde stad, meestal van onvolwaardig materiaal. Belegeringsmunten van volwaardig materiaal zijn vaak souvenirs voor de belegeraars of de belegerden. Engels: obsidional coin, siege piece, Frans: obsidionale.
terug naar alfabet

Betaalpenning:

Penning met beperkt betaaldoel, meestal voor inworp in een machine. Wordt ook wel gebruikt voor advertentiepenningen die door winkeliers voor een beperkte tijd als betaling worden aangenomen (na eerst door dezelfde winkeliers te zijn verkocht). Dit is niet helemaal terecht, want er is geen technische of economische reden voor de uitgifte van deze stukken. Engels: token
terug naar alfabet

Bevroren jaartal:

Jaartal wat over een langere periode dan aan jaar is gebruikt. Bekende voorbeelden zijn de laatste koloniale Spaanse munten, munten uit oost Europa en de Nederlandse serie 1948 (geslagen 1948-1950). Engels: frozen year,
terug naar alfabet

Biedprijs:

Prijs waarop een goed (bijvoorbeeld edel metaal) te koop wordt gevraagd. Zie ook laatprijs. Engels: offer price, Duits: Gebot, Bietpreis.
terug naar alfabet

Bijgewerkt:

Poging om afgesleten delen te laten herleven, bijvoorbeeld door het opnieuw graveren van details. Engels: tooled.
terug naar alfabet

Biljoen:

laagwaardig zilver of een koperlegering met bijvoorbeeld nikkel of zink die op zilver lijkt (maar geen zilver bevat). Engels: billon, Frans: billon, Duits: Billon. Vergelijk ook de uitdrukking "voor biljoen verklaren": ongeldig verklaren. Duits: Münzverruf.
terug naar alfabet

Bracteaat:

munten geslagen met één stempel op een extreem dunne rondel waardoor de keerzijde een incuse spiegelbeeld van de voorzijde is. De eerste bracteaten verschenen in Duitsland in de 12e eeuw, maar in de eerste wereldoorlog zijn nog tokens in bracteaatvorm gemaakt. Ook de Nederlandse fietsbelastingplaatjes zijn in bracteaatvorm geproduceerd. Zie ook deze thread. Engels: bracteate.
terug naar alfabet

Brassage:

loon van de muntmeester
terug naar alfabet

Bronsrot:

Een reactie van koper(I)chloride (CuCl), ook bronspest genoemd. Bronsrot vormt een licht- tot blauwgroen poederig laagje op een bronzen munt. De exacte kleur is van weinig belang maar het poeder, dat ook makkelijk van het voorwerp afvalt, is uiterst herkenbaar en dit signaal mag niet worden veronachtzaamd! Engels: verdigris, Duits: Bronzepest.
terug naar alfabet

Bruneren:

Een geslagen munt met bruneerstaal polijsten zodat die op een proefslag gaat lijken. Bruneren verwijdert detail en verlaagt dus de conditie van een munt.
terug naar alfabet

Buste:

Portret met schouders. Zie ook kop. Engels: bust, Frans: buste, Duits: Büste
terug naar alfabet

C
[anchor]C[/anchor]
Cartouche:

Franse term voor een kleine ovaal met tekst of afbeelding - vaak een buste - binnen een grotere afbeelding. Engels: cartouche, Duits: Kartusche.
terug naar alfabet

Clip:

uit het Engels afkomstige term voor munten die op een incomplete rondel zijn geslagen. Dit kan gebeuren als een rondel uit de zijkant van een plaat wordt gestanst en de machine net naast de plaats stanst of als de plaat nier ver genoeg in de machine is opgeschoven en de rondel wordt gestanst op een plaats waar al een deel van een gat zit van de vorige stansbewerking. Zie ook misslag Engels: clipped planchet, Duits: Zainende.
terug naar alfabet

Conditie:

De staat van bewaring van een munt: een manier om aan te geven hoezeer de munt gesleten is. Heel belangrijk voor de waardebepaling, maar nogal subjectief.. Engels: grade, condition, Duits: Erhaltung(sgrad). Meer informatie
terug naar alfabet

Corrosie:

Verbinding van metaal met zuurstof (bijvoorbeeld roest). Daarom ook oxydatie genoemd., Engels: corrosion, Duits: Korrosion
terug naar alfabet

D
[anchor]D[/anchor]
Denominatie:

Nominale waarde zoals die op de munt is vermeld. Engels: denomination, Frans: coupure.
terug naar alfabet

Diameter:

Afmeting van de doorsnede van de munt. Vrijwel altijd in millimeters aangeduid. Engels: size, diameter, Frans: module, Duits: Durchmesser.
terug naar alfabet

Dubbelslag:

Ook: versprongen slag. Munt waar hetzelfde stempel twee keer op is neergekomen, wat een "schaduweffect" geeft. Dit is dus niet een overslag. Engels: double strike, phantom strike, Frans: tréflage, Duits: Doppelschlag. Meer informatie
terug naar alfabet

E
[anchor]E[/anchor]
Edel metaal:

Metalen die zeer stabiel zijn en niet snel corroderen. Goud en zilver waren om deze reden veelgebruikte metalen voor de muntslag. Munten in platina zijn zeer zeldzaam, omdat platina te hard is voor de fabricage. Andere edele metalen zijn niet voor de muntslag gebruikt. Tegenwoordig wordt corrosie tegengegaan met gespecialiseerde legeringen. Engels: precious metal, Frans: métal précieux.
terug naar alfabet

Eenzijdig:

Munt of penning waarvan een kant onbewerkt is gelaten. Engels: uniface, Frans: uniface, Duits: einseitig.
terug naar alfabet

Essayeur:

Een muntofficier die gehalte van het metaal en de munten controleert. Meestal benoemd door de muntheer, soms door de muntmeester.
terug naar alfabet

Expertise:

Determinatie en waardebepaling van een munt of verzameling door een expert. Engels: appraisal, Frans: expertise, Duits: Expertise, Gutachten.
terug naar alfabet

F
[anchor]F[/anchor]
Fake:

Zie vervalsing. Engelse term. Bij Romeinse munten: moderne vervalsing. Frans: faux, Duits: Fälschung..
terug naar alfabet

Fiduciair:

Geld waarvan de nominale waarde niet berust op gewicht en gehalte van edel metaal in de munt maar op de wet, dus op het vertrouwen in de muntheer. Engels: fiduciary
terug naar alfabet

Fornuisnummer:

Verbijzondering van het muntteken of de naam van de muntplaats. Vooral gebruikt op oost Aziatische munten. Vergelijk officina-teken. Engels: furnace number, Frans: différent de four.
terug naar alfabet

G
[anchor]G[/anchor]
Gegoten:

Een munt of penning die is verkregen door metaal in een vorm te gieten. Komt vooral voor bij oudere oost Aziatische munten en penningen. Engels: cast, Frans: coulée.
terug naar alfabet

Gehalte:

Het relatieve aandeel van het meest voorkomende (edel)metaal. Goudgehalte wordt ook wel in karaat uitgedrukt, waarbij 24 karaat 100% is. Zilvergehalte wordt meestal uitgedrukt in promille. Bijvoorbeeld 925/1000 zilver (sterling zilver). Puur goud en puur zilver bestaat vrijwel niet en is ook te zacht om voor munten te worden gebruikt. Bij andere metalen worden meestal hele procenten gebruikt. Engels: content, fineness (edele metalen), composition (alle metalen), Frans: titre, Duits: Gehalt.
terug naar alfabet

Gehamerd:

Geslagen met een techniek waarbij één stempel op een aambeeld was gemonteerd en het andere stempel op een korte steel. Het rondel werd tussen de beide stempels gelegd en de munt werd met een klap van een hamer geslagen. Zie ook geschroefd. Engels: hammered, Frans: frappé au marteau.
terug naar alfabet

Gekartelde rand:

Zie geribbelde rand
terug naar alfabet

Gekroond:

Voorzien van een kroon. Meestal een kop, buste of wapen. Engels: crowned, Duits: gekrönt.
terug naar alfabet

Gelauwerd:

Voorzien van een lauwerkrans. Meestal een kop of buste. De winnaars van de Olympische spelen kregen volgens de overlevering als enige beloning een krans van lauriertakken. Een lauwerkrans is daardoor een teken van de overwinning. Engels: laureate, Duits: beloorbert.
terug naar alfabet

Geribbelde rand:

Rand die voorzien is van kleine verticale ribben. Ook wel gekartelde rand genoemd, hoewel kartels driehoekig gevormd zijn. Engels: reeded edge, milled edge, Frans: tranche cannelée, Duits: gekerbter Rand.
terug naar alfabet

Geschroefd:

Geslagen met een schroefpers. Deze machine gebruikte een schroefbeweging en gewichten om de stempels met veel meer kracht op de rondel te drijven dan met een hamer mogelijk is.
terug naar alfabet

Gewicht:

Het totale gewicht in grammen van een munt. Van handelsmunten is daarnaast belangrijk het gewicht van het goud of zilver (zie gehalte). Engels: weight, Frans: poids, Duits: Gewicht.
terug naar alfabet

Gietgal:

Bij gegoten munten een zichtbaar overblijfsel van het kanaal waarlangs het gesmolten metaal de vorm is binnengestroomd. Engels: tang, Duits: Giesszapfen.
terug naar alfabet

H
[anchor]H[/anchor]
Halsafsnede:

De onderkant van een kop. Een geliefde plaats voor de naam van de stempelsnijder. Engels: truncation, Duits: Halsbereich.
terug naar alfabet

Handelsmunt:

Een gouden of zilveren munt die wordt verhandeld om zijn metaal en waarvan de denominatie niet ter zake doet. Handelsmunten worden gebruikt om op kleine schaal te speculeren in goud of zilver of als middel om spaargeld zeker te stellen in tijden van politieke of economische spanning. Van sommige handelsmunten bestaat een beursnotering. Engels: trade coin, Duits: Handelsmünze.
terug naar alfabet


Herdenkingsmunt:

Munt waarop duidelijk is gemaakt dat hij naar een bijzondere aanleiding is geslagen. Deze munten hebben een andere beeldenaar dan omloopsmunten. Engels: commemorative coin, Duits: Gedenkmünze.
terug naar alfabet

Hybride:

1. Munt geslagen met niet bij elkaar horende stempels voor voor- en keerzijde. Engels: mule, Frans: hybride, Duits: Zwitter. 2. Vooral bij gehamerde munten, munt waarop aan beide zijden hetzelfde type stempel is gebruik, hetzij de voorzijde, hetzij de keerzijde.
terug naar alfabet

I
[anchor]I[/anchor]
Imitatie:

1. Privé geslagen munt die er uitziet als een officiële munt, mogelijk een vervalsing of een reclameuiting, soms een token, 2. Nabootsing van een populaire munt van een andere muntheer. Engels: imitation (ongeveer dezelfde vorm als het origineel), replica (precies dezelfde vorm als het origineel).
terug naar alfabet

Incuse:

Franse term voor een element dat in het metaal is geslagen. Zie ook Relief. Engels: intaglio, Frans: en creux. Meer informatie
terug naar alfabet

Incusum:

Een soort misslag, veroorzaakt door het blijven steken van de munt in het stempel na de slag. de volgende rondel is aan één kant normaal geslagen, aan de andere kant staat dezelfde afbeelding incuse. Engels: brockage
terug naar alfabet

Intrinsieke waarde:

Waarde van het metaal van de munt. Vooral van belang bij handelsmunten, pseudo munten, medailles en penningen zonder artistieke of historische waarde. Zie ook nominale waarde. Engels: intrinsic value.
terug naar alfabet

J
[anchor]J[/anchor]
Jaarserie:

Een commercieel product van een munthuis met de diverse in dat jaar geslagen munten al of niet in combinatie met met herdenkingsmunten of pseudo-munten of een penning in een verpakking. Engels: collector's set, date set, annual issue, Duits: Jahrgangsserie.
terug naar alfabet

Jaartal:

In principe het jaar waarin de munt is geslagen. Kan echter een boekjaar aanduiden (Frankrijk) of het jaar waarin de uitgifte is goedgekeurd (Spanje). Als in meerdere jaren hetzelfde jaartal wordt gebruikt is dat een bevroren jaar. Engels: year, issue year Frans: millésime, Duits: Jahr.
terug naar alfabet

Jeton:

Zie rekenpenning.
terug naar alfabet

Justeren:

Een te zware rondel lichter maken door wat metaal af te vijlen of snijden. Als dit nog te zien is op de munt wordt gesproken van justeersporen. Engels: to adjust.
terug naar alfabet

K
[anchor]K[/anchor]
Kabelrand:

Rand met kabelmotief. Engels: wired edge, Frans: tranche cordonnée, Duits: gerippter Rand.
terug naar alfabet

Kappen:

1. Een munt doorsnijden of hakken. 2. Bij noodmunten: een rondel van een rol metaal afsnijden. Zie ook kruiszijde. Engels: to cut
terug naar alfabet

Karaat:

Zie gehalte. Engels: carat, Duits: karat.
terug naar alfabet

Keerzijde:

Als de munt plat ligt één van de horizontale vlakken van de munt. Het is moeilijk algemeen toepasbare regels te geven voor wat de keerzijde is. Vaak is het de zijde met de waardeaanduiding. Zie ook Rand en Voorzijde. Engels: reverse, Frans: revers, pile, Duits: Rückseite.
terug naar alfabet

Klop:

Een kleine instempeling die meestal tot doel had de waarde of het omloopsgebied te veranderen. Engels: counterstamp, Frans: contremarque, Duits: Kontramarke, Gegenstempel.
terug naar alfabet

Koers:

In het algemeen: een eenheid uitgedrukt in een andere eenheid. Numismatisch: de waarde van een munt uitgedrukt in een rekeneenheid (bijvoorbeeld: een dalder heeft een koers van 30 stuivers). Engels: rate, Frans: cours Duits: Kurs.
terug naar alfabet

Koninkrijksmunten:

Nederlandse munten geslagen onder het koninkrijk Holland en het koninkrijk der Nederlanden. Meer informatie
terug naar alfabet

Kop:

Portret zonder schouders. Zie ook buste Engels: head, Frans: tête, effigie à col nu, Duits: Kopf.
terug naar alfabet

Krimpen:

Proces waarbij de twee onderdelen van een tweemetalige munt worden samengevoegd. Het krimpen vindt plaats tijdens het slaan van de munt. Engels: crimping, Frans: sertissage.
terug naar alfabet

Kraag:

Stempel voor de rand, voorkomt ook het uitzetten van het metaal tot meer dan de gewenste diameter. Engels: collar, Frans: virole. Als de kraag uit meerdere (meestal drie) delen bestaat (19e eeuw) spreekt men van een segmentkraag. Engels: segmented collar, Frans: virole brisée.
terug naar alfabet

Kruiszijde:

Bij middeleeuwse munten de zijde waarop een kruis staat. Het kruis werd gebruikt om een munt juist te kunnen kappen en om de ontvanger een controle te geven op de juistheid van de kap. Oudere munten hebben een kort kruis, latere munten een lang kruis, wat de legende doorsnijdt.
terug naar alfabet

Kwaliteit:

Zie Conditie.
terug naar alfabet

L
[anchor]L[/anchor]
Laatprijs:

Prijs waarop een goed (bijvoorbeeld edel metaal) te koop wordt aangeboden. Zie ook biedprijs. Engels: ask price
terug naar alfabet

Legende:

Tekst die rond de buitenzijde van de voorzijde of de keerzijde loopt (dit is dus niet het Randschrift). Engels: legend, Frans: légende, pourtour, Duits: Umschrift.
terug naar alfabet

Legering:

Ook: allooi. Mengsel van metalen. Engels: alloy, Frans: alliage, Duits: Legierung.
terug naar alfabet

Ligatuur:

Samenloop van letters om de leesbaarheid te vergroten. Komt vooral bij Romeinse en middeleeuwse munten voor. Engels: ligature.
terug naar alfabet

Listel:

Verhoogde rand met platte bovenkant die dient om de munt goed stapelbaar te laten zijn en in gestapelde toestand de beeldenaar te beschermen. Engels: rim, Frans: cordon, cordonnet, listel, Duits: erhabener Rand.
terug naar alfabet

Lot:

Engelse term voor één of meer munten die samen worden geveild (geïdentificeerd met een lotnummer) of meerdere munten die samen worden verkocht. Duits: Lot.
terug naar alfabet

M
[anchor]M[/anchor]
Matrijs:

Incuse halfproduct, waarvan het stempel wordt afgeleid. Zie ook poinçoen. Engels: master die Frans: matrice.
terug naar alfabet

Medaille:

1. onderscheiding 2. sier- of legpenning (1.) Engels: medal Frans: médaille, Duits: Medaille.
terug naar alfabet

Medailleslag:

Munt die om de verticale as gedraaid moet worden om beide zijden met de bovenkant boven te zien. Zie ook muntslag Engels: medal strike, Duits: Medaillenschlag. Meer informatie
terug naar alfabet

Merk:

Instempeling die dient als waarborg voor het goudgehalte (goudmerk) of het zilvergehalte (zilvermerk). Komt voor op penningen. Engels: hallmark, Frans: poinçon de garantie.
terug naar alfabet

Misslag:

Productiefout. Veel voorkomende misslagen zijn het gevolg van een verkeerd ingevoerde Rondel. Engels: misstrike, Duits: Fehlprägung. Meer informatie
terug naar alfabet

Munt:

Algemeen geaccepteerd betaalmiddel, meestal van metaal. Vaak rond. Zie ook penning. Engels: coin, Frans: pièce, Duits: Münze.
terug naar alfabet

Muntbus :

Afgesloten bus waarin zo nu en dan ter controle munten uit de productie werden gegooid. Zie ook muntbusopening. Engels: pyx, box.
terug naar alfabet

Muntbusopening:

Steekproefsgewijze controle van de productie op naleving van de voorschriften van de muntheer, vooral gewicht en gehalte. Zie ook muntbus. Engels: trial of the pyx.
terug naar alfabet

Muntheer:

Degene in wiens naam de munten worden geslagen. Engels: moneyer, Duits: Münzherr
terug naar alfabet

Munthouder:

Karton met centraal rond gat, bekleed met doorzichtige kunststof. De houder wordt dubbelgevouwen om de munt en geplakt waardoor de munt aan beide zijden zichtbaar blijft. Engels: coin holder, Duits: Münzfolder. Er zijn ook ronde houders van harde doorzichtige kunststof waarvan de de delen op elkaar geschroefd worden (capsules).
terug naar alfabet

Munthuis:

Instelling waar munten worden geslagen. Zie ook muntteken. Engels: mint, Frans: atelier, Duits: Münzstätte.
terug naar alfabet

Muntmeesterteken:

Controlemerk van de muntmeester. Engels: privy mark, Frans: Différent, Duits: Münzmeisterzeichen.
terug naar alfabet

Muntplaatje:

Zie rondel.
terug naar alfabet

Muntplaats:

Plaats waar het munthuis gevestigd is. Als het muntbedrijf niet in een plaats is gevestigd is hij ambulant. Duits: Münzprägeort.
terug naar alfabet

Muntslag:

Munt die om de horizontale as gedraaid moet worden om beide zijden met de bovenkant boven te zien. Zie ook medailleslag. Engels: coin strike, coin alignment, Duits: Kehrprägung.
terug naar alfabet

Muntstuk:

Zie munt.
terug naar alfabet

Muntteken:

teken van het munthuis. Engels: mintmark, Frans: différent d'atelier, Duits: Beizeichen.
terug naar alfabet

N
[anchor]N[/anchor]
Naslag:

Munten die op na de officiële aanmuntingsperiode weer zijn gemunt. De bekendste naslag is ongetwijfeld de Maria Theresia Thaler van 1870, die nog steeds wordt geproduceerd. Engels: restrike, Frans: refrappe, Duits: Neuauflage, Nachprägung.
terug naar alfabet

Nikkelzilver:

Legering van koper, nikkel en zink (dus zonder zilver). Zie ook biljoen. Engels: nickel silver, Frans: maillechort, argentan.
terug naar alfabet

Nominale waarde:

Waarde waarvoor de munt is uitgegeven. Zie ook intrinsieke waarde. Engels: face value, Frans: valeur faciale, Duits: Nominalwert.
terug naar alfabet

Noodmunt:

Niet officiële munt die bij gebrek aan officiële munten als geld werd gebruikt. Zie ook belegeringsmunt. Engels: emergency issue (officiële uitgaven), token (privé uitgaven), Frans: monnaie de nécessité Duits: Notmünze.
terug naar alfabet

Numismaat:

Expert op het gebied van de numismatiek of gevorderde verzamelaar of handelaar. Engels: numismatist, Duits: Numismatiker.
terug naar alfabet

Numismatiek:

Munt- en penningkunde. Een hulpwetenschap van andere (hulp)wetenschappen zoals geschiedenis, archeologie, economie, politicologie, kunstgeschiedenis, metallurgie en financiële wetenschappen. Het woord komt van het Griekse nomos (geld). Engels: numismatics, Duits: Numismatik.
terug naar alfabet

O
[anchor]O[/anchor]
Officina-teken:

Bij Romeinse munten: verbijzondering van het muntteken als in hetzelfde munthuis meerdere werkplaatsen (officinae) voorkomen.
terug naar alfabet

Omloopsmunt:

Ook: circulatiemunt. Munt met betalingsfunctie, die in ieder geval in theorie voor betalingen kan worden gebruikt en algemeen voor betalingen geaccepteerd zou worden. Zie ook pseudo munten Engels: circulation coin, Duits: Umlaufmünze.
terug naar alfabet

Ontmunting:

Munten daadwerkelijk ongeldig maken. Engels: demonetization, Duits: Münzentwertung.
terug naar alfabet

Ontwerp:

Testslag van een nieuwe munt, gebruikt om mee te experimenteren Ontwerpen worden in zeer kleine hoeveelheden geproduceerd, zijn meestal te onderscheiden van de reguliere slag en komen in principe niet in omloop. Engels: pattern, Frans: essai (gelijk aan de omloopsmunt), essai monétaire(verschillend van de omloopsmunt), Duits: Entwurf.
terug naar alfabet

Oplage:

Het aantal geslagen munten. Ook slagaantal genoemd. Zie ook deze thread Engels: mintage, Frans: tirage, Duits: Auflage.
terug naar alfabet

Ordonnantie:

Vorm van regelgeving in Nederland tot de Franse bezetting. Het muntwezen en de geldcirculatie werden per ordonnantie geregeld. Engels: order (in council).
terug naar alfabet

Overslag:

1. Een munt geslagen over een andere munt, dus zonder de oorspronkelijke munt om te smelten. Vaak zijn er nog sporen van de oorspronkelijke munt te zien 2. een verandering van het jaartal op het stempel. Vaak zijn er nog sporen te zien van het oorspronkelijke cijfer. Vervalsers veranderen soms een niet zeldzaam jaartal van een munt in een zeldzaam jaartal. Dit is geen overslag, maar een vervalsing. Engels: overstrike, overstruck coin, Frans: réformation, surfrappe, Duits: Überprägung Meer informatie
terug naar alfabet

P
[anchor]P[/anchor]
Parelcirkel:

Kring van kleine stippen, vak om de legende te scheiden van de rest van de beeldenaar. Engels: dotted border, Frans: grènetis, Duits: Perlenrand.
terug naar alfabet

Patina:

Verwering van het metaal. Patina wordt positief gewaardeerd (het is ook een echtheidskenmerk van klassieke munten) en moet dus niet worden weggehaald. Patina kan ook chemisch worden aangebracht. Dit gebeurt vaak bij valse klassieke munten om ze echt te laten lijken en bij penningen, om de glans te verminderen en het relief beter uit te laten komen. Engels: patina, Frans: patine, Duits: Patina. meer informatie
terug naar alfabet

Penning:

1. Muntachtig voorwerp dat niet de functie van een munt heeft gehad. Engels: medal, Duits: Penning. 2. medaille 3. middeleeuwse muntsoort. 4. Nederlandse halve duit.
terug naar alfabet

Piedfort:

Franse term voor een munt geslagen op een dubbeldikke, soms zelfs driedubbeldikke rondel. piedforts zijn niet bedoeld en ongeschikt voor de omloop. , Engels: piedfort, Frans: piéfort, Duits: Piedfort. Meer informatie
terug naar alfabet

Plakkaat:

Biljet, bestemd om als openbare kennisgeving van een wet of regel aangeplakt te worden.
terug naar alfabet

Plaquette:

holle, opgewerkte penning. Engels: cast and chased medal, Frans: médaille repoussé et ciselé, Duits: Hohlmedaille.
terug naar alfabet

Plateren:

Techniek waarbij een dunne laag van een edeler metaal aangebracht is, of zichtbaar is gemaakt op de munt. Engels: to plate, Frans: plaquer.
terug naar alfabet

Poinçoen:

Halfproduct in relief, waarvan het stempel wordt afgeleid. Zie ook matrijs. Engels: hub, Frans: poinçon.
terug naar alfabet

Portretzijde:

Kant van de munt waarop het portret staat. Ook: muntzijde. Zie kruiszijde. Vgl. de uitdrukking "kruis of munt" en de tekens gebruikt bij het "boter-kaas-en-eieren" spel.
terug naar alfabet

Primitief:

Geldsoorten die niet van metaal of papier zijn of waarvan de derde dimensie een functie heeft. Voorbeelden: theetabletten, walvis-, honden- en olifantstanden, amandelen, mlenstenen, manilla's kissie pennies. Veel van deze betaalmiddelen zijn fiduciair geld, wat juist niet primitief is. Engels: primitive, Duits: Primitiv.
terug naar alfabet

Proefslag:

Nieuwe ontwerpen van kunstenaars/stempelsnijders worden op diverse metalen geslagen, om in de eerste plaats de visuele aspecten te controleren. Aan de hand daarvan wordt dan het beste ontwerp uitgekozen, die de definitieve munt wordt. Ook hiervan worden dan nog enkele proeven geslagen in het daarvoor voorziene metaal, om de kwaliteit te controleren.
terug naar alfabet

Proof:

Speciale, zeer verzorgde slag, met gepolijste stempels, meer kracht en langzamer geproduceerd. Het resultaat is dat de hoge gedeeltes mat zijn en het veld hoog spiegelend. Engels: proof, Frans: épreuve, flan bruni, Duits: polierte Platte). meer informatie
terug naar alfabet

Pseudo-munt:

Muntachtig wettig betaalmiddel zonder betalingsfunctie, dus eigenlijk geen munt. Algemene karakteristiek van pseudo-munten is dat ze alleen verkrijgbaar zijn voor meer dan de nominale waarde of dat de nominale waarde hoger is dan die van een bankbiljet uit dezelfde tijd. Zie ook omloopsmunten Engels: Non-circulating legal tender - NCLT, denomination-bearing medal, Duits: Pseudomünze.
terug naar alfabet

Q
[anchor]Q[/anchor]
terug naar alfabet

R
[anchor]R[/anchor]
Raadsteken:

Betaalpenning voor presentiegeld aan de schepenen bij de raadsvergadering.
terug naar alfabet

Rand:

1. Als de munt plat ligt het verticale vlak van de munt. De meest voorkomende randen zijn glad of geribbeld (niet gekarteld!). Zie ook Keerzijde, Randschrift, Voorzijde. Engels: edge, Frans: tranche, Duits: Rand. 2. Munteenheid in Zuid Afrika.
terug naar alfabet

Randschrift:

Tekst op de rand. Ook omschrift genoemd. Het diende om snoeien tegen te gaan. Sprekend is de tekst op de rand van een aantal Engelse en Britse munten DECVS ET TVTAMEN - versiering en veiligheid (waarborg). Zie ook Legende. Engels: edge inscription, Duits: Randschrift.
terug naar alfabet

Reduceermachine:

Ook: pantograaf. Machine die de contouren van een electrotype (metalen versie van het ontwerp, dat meestal in gips wordt uitgevoerd) leest en verkleind weergeeft. Engels: reduction lathe, Frans: tour à réduire.
terug naar alfabet

Rekeneenheid:

1. Een munteenheid die wordt gebruikt om de waarde van andere munten in uit te drukken. Zo is de stuiver lang de rekeneenheid in de Nederlanden geweest. 2. Een munt die niet meer in omloop is, maar wordt gebruikt als hulpmiddel voor grote of internationale handelstransacties, zoals de goudfranc. Engels: money of account, Frans: monnaie de compte.
terug naar alfabet

Rekenpenning:

Penning gebruikt om met behulp van een rekenbord te kunnen rekenen. De penning nam een waarde aan afhankelijk van het vak waar hij op geplaatst was. Het rekenbord was een veelgebruikt hulpmiddel voor de rekenkamer (boekhouding).
terug naar alfabet

Relief:

Een element wat "op de munt" ligt. Zie ook incuse. Engels: relief Duits: Relief.
terug naar alfabet

Remedie:

Zie tolerantie.
terug naar alfabet

Rondel:

Muntplaatje, uit een plaat metaal gestansd of gezaagd. Zie ook kappen. Engels: blank, flan, planchet Frans: flan, Duits: Schrötling.
terug naar alfabet

S
[anchor]S[/anchor]
Scheidingsteken:

In een legende gebruikt teken om woorden of afkortingen van elkaar te scheiden. Veel gebruikte scheidingstekens zijn de dubbele punt, punt maar ook ster, ring en bloem worden gebruikt. Engels: interpunction, Frans: ponctuation.
terug naar alfabet

Schroefpers:

een machine bestaande uit een stevige, vaak hoefijzervormige houder met een gat met schroefdraad bovenaan en een T-vormig stuk met schroefdraad wat in het gat van de houder geplaatst is. De horizontale uiteinden van de T zijn verzwaard met gewichten, waaraan touwen. De schroefpers werd gewoonlijk bediend door drie man. Twee slingerden de schroef ritmisch heen en weer met behulp van de touwen en de versnelling van de gewichten, waardoor de stempels op het muntplaatje werden geperst. De derde (vaak een jongen) plaatste de rondellen en verwijderde de geslagen munten (niet zelden ten koste van zijn vingers in een moment van onoplettendheid). Zie ook geschroefd. Engels: screw press, Frans: balancier.
terug naar alfabet

Slaan:

Produceren van gehamerde, geschroefde of machinaal aangemaakte munten. Engels: to strike, Frans: frapper, Duits: prägen.
terug naar alfabet

Sleischat:

Verschil tussen nominale waarde en productiekosten van een munt, dus de winst op productie van de muntheer. Engels: seigniorage, Duits: Schlagschatz.
terug naar alfabet

Snoeien:

verwijderen van metaal van de rand van de munt. Een illegaal, maar profitabel werkje waarop strenge straffen stonden. Omdat edelsmeden de benodigde apparatuur in huis konden hebben zonder argwaan te wekken worden ze vaak als de grootste snoeiers aangezien. Zie ook randschrift Engels: to clip, Duits: beschneiden.
terug naar alfabet

Stempel:

1. Metalen mal waarmee de munt wordt geslagen. Zie ook matrijs, poinçoen. Engels: die, Frans coin, Duits: Stempel. 2. Onderdeel van stempel (1), bijvoorbeeld voor het jaartal. Engels punch, Frans: poinçon à main.
terug naar alfabet

Stempelbreuk:

Overtollig materiaal op een munt veroorzaakt doordat het metaal in de breuk van een gespleten stempel is gaan zitten. Engels: die crack, Frans: coin brisé, Duits: Stempelbruch, Stempelsprung.
terug naar alfabet

Stempeldraaiing:

Misslag waarbij een stempel onjuist is gelijnd tegenover het andere stempel, uitgedrukt in graden. Een stempeldraaiing van 180º maakt van een muntslag een medailleslag of omgekeerd. Engels: rotated die (axis).
terug naar alfabet

Stempelsnijder:

Degene die het stempel maakt (graveur). Soms mag de stempelsnijder zijn naam, initialen of teken op de munt zetten. Engels: engraver, die cutter, die sinker, Frans: graveur, Duits: Stempelschneider.
terug naar alfabet

Stempelstand:

zie stempeldraaiing
terug naar alfabet

T
[anchor]T[/anchor]
Tinpest:

Witte plekken op een tinnen munt. Het proces kan de munt vernietigen en overslaan naar andere tinnen voorwerpen. Zie ook zinkpest en bronsrot. Engels: tin pest, Duits: Zinnpest.
terug naar alfabet

Titulatuur:

De gezamenlijke in het omschrift vermelde titels van de muntheer, meestal afgekort. Engels: titles, Duits: Titel.
terug naar alfabet

Token:

Engelse term voor een stuk van een niet officiële instantie die in de praktijk is gebruikt als geld vanwege gebrek aan officieel geld. Een token moet niet worden verward met een betaalpenning of belegeringsmunt. Engels: token, Frans: monnaie de nécessité, Duits: Notgelt
terug naar alfabet

Tolerantie:

Ook: remedie. De mate waarin het gewicht van een munt mag afwijken (naar boven of naar beneden) van het wettelijk vastgestelde gewicht. Engels: tolerance, remedy, Frans: tolérance, Duits: Toleranz.
terug naar alfabet

Tooled:

Zie bijgewerkt.
terug naar alfabet

Tweemetalig:

Munt waarvan het midden in een ander metaal is uitgevoerd dan de buitenrand. Engels: bimetallic, Frans: enchâssée, bicolore, Duits: Zweimetallig.
terug naar alfabet

U
[anchor]U[/anchor]
terug naar alfabet

V
[anchor]V[/anchor]
Variant:

Munt die met een licht verschillend stempel is geslagen. Engels: variety, variant, Duits: Variante.
terug naar alfabet

Veld:

Het diepst gelegen, gladde stuk van de beeldenaar. Engels: field, Frans: champ, Duits: Münzfeld.
terug naar alfabet

Vervalsing:

Imitatie van een echte munt. Vervalsingen uit de tijd zijn bedoeld voor de omloop. Latere vervalsingen zijn bedoeld voor verzamelaars. Engels: counterfeit (voor de omloop), forgery (voor verzamelaars), fake (informeel), Frans: faux, Duits: Fälschung. Meer informaite
terug naar alfabet

Verzamelgebied:

Definitie van de verzameling. Populaire verzamelgebieden zijn het eigen land, klassieke munten en buitenlandse munten. Hier kan nog verdere verfijning in worden aangebracht, bijvoorbeeld op type, op munthuis, op jaartal en de definitie kan worden beperkt, bijvoorbeeld alleen omloopsmunten, alleen een bepaalde periode of zonder goud. Het verzamelgebied is heel belangrijk voor het plezier wat de verzamelaar aan zijn hobby heeft. Het aantal mogelijkheden is bijzonder groot, wat de kans vergroot dat er voor iedere interesse een goed verzamelgebied te vinden is. Engels: (collecting) theme, collecting field.
terug naar alfabet

Voet:

Gewicht en gehalte. Als in: "De daalder van 28 stuivers is op de Duitse voet geslagen".
terug naar alfabet

Voorzijde:

Als de munt plat ligt één van de horizontale vlakken van de munt. Het is moeilijk algemeen toepasbare regels te geven voor wat de voorzijde is. Vaak is het de zijde met het portret van de heerser of een ander symbool van de uitgevende staat. Bij een herdenkingsmunt is de zijde die duidelijk maakt wat wordt herdacht echter de voorzijde. Zie ook Keerzijde en Rand. Engels: obverse, Frans: avers, droit, Duits: Vorderseite.
terug naar alfabet

W
[anchor]W[/anchor]
Wapen:

Het onderscheidingsteken van de heersende familie in het gebied waar de munt werd uitgegeven. Soms ook het wapen van het gebied, als er geen heersende familie was. Een belangrijke manier om een munt te determineren. Valkuil: kerkelijke heersers gebruiken vaak hun familiewapen buiten het traditionele gebied van de familie. Engels: (coat of) arms.[/td][/tr], Duits: Wappen.
terug naar alfabet

Wapenzijde:

De kant van de munt waar het wapen staat. Duits: Wappenseite
terug naar alfabet

Waardijn:

Vertegenwoordiger van de muntheer die in hetmunthuis toeziet op naleving van de voorschriften en afdragen van de sleischat.
terug naar alfabet

Wettig betaalmiddel:

In de muntwet genoemde betaalmiddelen. Ook pseudo munten zijn wettig betaalmiddel, maar kunnen niet als zodanig functioneren als ze alleen tegen een prijs boven de nominale waarde worden uitgegeven. Zie ook fiduciar. Engels: legal tender, Frans: cours légal.
terug naar alfabet

X
[anchor]X[/anchor]
terug naar alfabet

Y
[anchor]Y[/anchor]
terug naar alfabet

Z
[anchor]Z[/anchor]
Zeldzaamheid:

De mate waarin een munt voorkomt. De zeldzaamheid wordt soms weergegeven met de symbolen (in volgorde van oplopende zeldzaamheid) S, R, RR, RRR en RRRR. Over de exacte betekenis van deze symbolen bestaat geen overeenstemming. Engels: rarity, Frans: rareté, Duits: Seltenheit.
terug naar alfabet

Zinkpest:

Witte plekken op een zinken munt. Het proces kan de munt vernietigen en overslaan naar andere zinken voorwerpen. Zie ook tinpest en bronsrot.
terug naar alfabet

Bron: muntstukken.be

[Einstein]

Indrukwekkende lijst, maar blijkbaar toch ook weer niet zo professioneel...

Er staan goede dingen in, zoals bijvoorbeeld "afslag", dat meestal - ook hier op her forum - vervangen wordt door "naslag";
maar er staan ook fouten in, zoals bijvoorbeeld "proefslag" dat verward wordt met "proof"...
Andere toch ook wel belangrijke termen zoals matrijs en patrijs, worden dan weer niet vermeld.

In ieder geval de moeite om eens te bekijken!

[Danny de Munt]

Indrukwekkende lijst, maar blijkbaar toch ook weer niet zo professioneel...

Er staan goede dingen in, zoals bijvoorbeeld "afslag", dat meestal - ook hier op her forum - vervangen wordt door "naslag";
maar er staan ook fouten in, zoals bijvoorbeeld "proefslag" dat verward wordt met "proof"...
Andere toch ook wel belangrijke termen zoals matrijs en patrijs, worden dan weer niet vermeld.

In ieder geval de moeite om eens te bekijken!

Ik kwam deze lijst tegen via google.
Maar ik wil wel via alle andere forum leden deze lijst gaan aanvullen.
Dus alle ideeen kunnen via een PM naar me gestuurd worden.
Ik sta open voor verbeteringen.

[Munthunter]

Inderdaad een mooie lijst en zeer interessant.

Graag wel een link naar de plek waar je hem hebt gevonden en zonodig even toestemming vragen of je hem zo (open op een forum) mag gebruiken. Dit alles om problemen te voorkomen.

Ik heb het topic sticky gemaakt, zodat het bovenaan in de lijst komt te staan. Inderdaad lijkt het mij wel zinvol om hem kloppend te maken met de juiste termen en wellicht is een inhoudsopgave ook wel een interessant idee, zoals bijvoorbeeld in DIT topic gebruikt wordt. Ik kan daar eventueel wel mee helpen, maar heb helaas geen tijd om dit alles vorm te geven, dus als jij dat wilt doen, dan graag.

Maar bovenal erg interessant, waarvoor mijn/onze dank!

Gr. Jeroen

[Danny de Munt]

Ik wil hem best op die manier maken en bij houden .... maar hoe ik dat moet doen heb ik geen idee van.
Ook mag je me een uitleg sturen zodat ik dit zelf probeer
Als jij daar bij wilt helpen heel erg graag.

Voor de rest wil ik alle forum leden vragen om mij te helpen deze lijst compleet en correct te maken.
Iedereen kan aan mij een PB sturen met hun voorstel er in dan zal ik ze verwerken in de lijst.

[Einstein]

Gaan we nu twee lijsten naast mekaar maken?...
De eerste is nog lang niet klaar, en nu zou er al een tweede volgen.

Kan je niet beter die definities meteen in de eerste lijst stoppen?
Je zal bijvoorbeeld zien dat het begrip "piéfort" reeds in die eerste lijst voorkomt...

Aldus wordt de zaak veel overzichterlijker, en zeker vollediger.
marc

[Danny de Munt]

Gaan we nu twee lijsten naast mekaar maken?...
De eerste is nog lang niet klaar, en nu zou er al een tweede volgen.

Kan je niet beter die definities meteen in de eerste lijst stoppen?
Je zal bijvoorbeeld zien dat het begrip "piéfort" reeds in die eerste lijst voorkomt...

Aldus wordt de zaak veel overzichterlijker, en zeker vollediger.
marc

Die keuze laat ik over aan Jeroen

[Danny de Munt]

Beste Leden,

Ik kwam weer op dit topic terecht en hij is nog steeds niet compleet.
Echter wil ik dit wel gaan doen en daarbij heb ik alle hulp nodig.
Mis je iets aan de lijst of heb je op of aanmerkingen, meld dat hier even dan ga ik er mee aan de slag.
Ook ga ik kijken of ik een betere opossing kan bedenken voor een inhouds opgave enzo.

Groet Danny

[bernard3]

Maar dan graag nog wel even erbij vermelden dat de lijst is samengesteld door Peter "Figleaf" op het inmiddels vrijwel volledig ter zielen gegane muntstukken.be Een bronvermelding is altijd erg belangrijk, ook uit fatsoen naar degene(n) die veel werk in een bepaald stuk hebben gestoken.

Bron: http://www.muntstukken.be/forum/index.php?topic=15334.0

Bernard

[Danny de Munt]

Maar dan graag nog wel even erbij vermelden dat de lijst is samengesteld door Peter "Figleaf" op het inmiddels vrijwel volledig ter zielen gegane muntstukken.be Een bronvermelding is altijd erg belangrijk, ook uit fatsoen naar degene(n) die veel werk in een bepaald stuk hebben gestoken.

Bron: http://www.muntstukken.be/forum/index.php?topic=15334.0

Bernard

Ik had de lijst zelf ergens anders vandaan gehaald maar een bronvermelding miste nog.
Dank je wel ga het er bij zetten.
Vannacht tijdens mijn werk ga ik de hele index veranderen zodat je boven in op bijvoorbeeld de G klikt dat je dan naar de G gaat.

Edit: De lijst van bronvermelding is zelfs vollediger. Mooie aanvulling!

[Munthunter]

Maar dan graag nog wel even erbij vermelden dat de lijst is samengesteld door Peter "Figleaf" op het inmiddels vrijwel volledig ter zielen gegane muntstukken.be Een bronvermelding is altijd erg belangrijk, ook uit fatsoen naar degene(n) die veel werk in een bepaald stuk hebben gestoken.

Bron: http://www.muntstukken.be/forum/index.php?topic=15334.0

Bernard

Was dit niet een handmatige kopie (van Figleaf) van het Munt ABC van de MUNTkoerier in de jaren 90?

Althans bij mijn weten was dat destijds benoemd.

Gr. Jeroen

[Danny de Munt]

Ik heb het bestand helemaal veranderd.
Ook zit er een aanvulling bij.

Als je nog iets mist of er iets verkeerds in staat laat me even weten dan kan ik het toevoegen/aanpassen.

Groet Danny

[Munthunter]

Netjes, nu kunnen we ook linken er bij zetten naar topics over het item op het forum

[Danny de Munt]

Netjes, nu kunnen we ook linken er bij zetten naar topics over het item op het forum

Was ik ook al van plan om te doen ;-)
Is alleen wel erg veel; uitzoek werk

[Munthunter]

Ik zet ze er ook wel bij als ik ze tegenkom, zoals die van misslagen en zo.

[Danny de Munt]

Ik zal vannacht er eens naar kijken hoe ik dit kan doen. Wellicht achter de uitleg Link neer zetten met de link naar de site toe ofzo.
Zal eens gaan speuren

[bernard3]

Was dit niet een handmatige kopie (van Figleaf) van het Munt ABC van de MUNTkoerier in de jaren 90?

Althans bij mijn weten was dat destijds benoemd.

Gr. Jeroen

Jeroen, daar weet ik zelf niets van, maar dat zou best kunnen. Als iemand dat heeft teruggevonden in de Muntkoerier, dan kan de bronvermelding altijd aangepast worden, maar het leek me voor het moment goed om deze bron te vermelden, omdat het bij mijn weten de originele post is (in in ieder geval op internet).

Trouwens wel prima werk van Danny om alles zo netjes in een nieuwe opmaak te zetten!

Bernard

[Munthunter]

Het was een aparte uitgave (boekwerk) van de MUNTkoerier.

Inderdaad goed werk Danny!

Gr. Jeroen

[Einstein]

Prachtig werk, Danny!

Echter, bij de term "proefslag" vind ik niet de geschikte omschrijving...
Er worden namelijk "proeven" gemaakt om volgende twee zaken te testen of te bepalen:
- een modelkeuze uit meerdere ontwerpen;
- een test op verschillende metalen (zelfs met piéfort).
De Franse vertaling is dan ook: "essai", alhoewel "épreuve" natuurlijk ook gebruikt wordt.

Gepolijste stempels komen hier evenwel niet aan te pas, want dan spreken we over "proof", wat inderdaad slechts een conditie is (zoals je trouwens vermeldt).
Het is dus misschien aan te bevelen om hier twee afzonderlijke termen te gebruiken: proefslag en proof.

Groetjes,
marc

[Danny de Munt]

Einstein,

Bedankt voor je hulp zowel hier en met een PB.
Ik heb het aangepast.

[grivnagozer]

Heb er even snel naar gekeken en op het eerste gezicht is dit een waard! HOop in de nabije toekomst even wat aanvulling te geven!

[Coromandel]