Onze bevrijdingsbiljetten

[Adriaan]

Dit jaar heb ik de serie “bevrijdingsbiljetten” compleet kunnen maken. Deze serie is ook bekend onder de serie ABNC (American Bank Note Company). Het eerste biljet wat ik in mijn bezit kreeg was het roze muntbiljet van 1 gulden. Door familieleden werd al gevraagd of ik nu ook al “monopolygeld” ging verzamelen. Helaas was toen het verhaal achter deze biljetten mij niet bekend. Ik schat dat ik toen een jaar of vijftien was.
Op de foto is de hele serie te zien. Een kleurrijk geheel uit een zwarte periode van de Nederlandse geschiedenis. Als je het positief benaderd kan je zeggen deze serie luidde een nieuw begin in. De wederopbouw van ons land. Elke nominale waarde begint met een andere letter uit het alfabet A t/m F.

Bevrijdingsbiljetten overzicht (resize).jpg

A = 100 gulden
B = 50 gulden
C = 25 gulden
D = 10 gulden
E = 2.5 gulden Series beginnend met “G” zijn ook opgedoken
F = 1 gulden Series beginnend met “H” zijn vermeld maar (nog) niet opgedoken

In 1942 besloot de Nederlandse regering vanuit Londen muntbiljetten te laten drukken. Deze biljetten zouden direct na de bevrijding van Nederland in omloop worden gebracht om het economisch verkeer weer op gang te brengen.
Nederland werd niet gelijktijdig bevrijd. Het zuidelijke deel van Nederland (onder de rivieren) werd in de herfst van 1944 bevrijd. Het duurde daarna nog tot 4 mei voordat de Duitsers zich overgaven en de geallieerde troepen het westelijke deel van Nederland konden binnentrekken.
Lang hebben deze biljetten niet gecirculeerd want in december 1944 werd een monetaire sanering aangekondigd die geen verschil maakte tussen oude biljetten en de nieuwe bevrijdingsbiljetten. De daadwerkelijk geldzuivering vond plaats op 26 september 1945. De bevrijdingsbiljetten hebben slechts een jaar gecirculeerd in voornamelijk het zuiden van Nederland. Onder de normale bevolking zijn deze biljetten vrij onbekend gebleven.

https://www.oorlogsbronnen.nl/thema/Tie ... ideo%27s=0


Bronvermelding:
Wikipedia
Oorlogsbronnen.nl
Catalogue Papermoney of The Netherlands Part II | Patrick Plomp
Onze Bevrijdingsbiljetten | W. J. Nieboer

[Ger1]

Mooie serie Adriaan,

Heb je ook het boekje van W. J. Nieboer?

Mvg, .

[Adriaan]

Ja, Dat boekje heb ik in de kast staan.

[Ger1]

Ja, Dat boekje heb ik in de kast staan.

Ik vind dit stukje uit het boekje toch wel belangrijk om te vermelden.

Uit het boekje “ONZE BEVRIJDINGSBILJETTEN 1943-1945 een geschiedenis” van W. J. Nieboer.

“Deze waren in eerste plaats bedoeld om de aan de bevrijding van ons land deelnemende geallieerde legers van de nodige financiën te voorzien voor soldijbetalingen en het weer op gang brengen van het economisch verkeer.
Het zou zeer ongewenst zijn om gewaarmerkt Engels of Amerikaans geld in omloop te brengen,
omdat hierdoor een moeilijk controleerbare valutahandel zou (kunnen) ontstaan die de monetaire situatie nog slechter zou kunnen maken.”

Mvg, .

[Patrickp_nl]

Wim Nieboer heeft officiële bronnen gebruikt bij het opstellen van zijn boek. Geweldig verhaal, ook over het productieproces.
Als we kijken naar de serieletters zoals in de praktijk (nu bij verzamelaars) aangetroffen, zien we dat de drukker en opdrachtgevers geen (volledig) juist beeld hadden van welke letters uitgeleverd zijn. De informatie over welke series zijn aangetroffen voorzover bij mij bekend, is verwerkt in deel 2 van mijn catalogus Nederlands Papiergeld.
Waarom en hoe de zogenaamd niet uitgegeven series toch op de markt zijn gekomen blijft een zaak van speculatie.
Vast staat dat deze serie in uitmuntende kwaliteit steeds lastiger bijeen te brengen is, en daarmee enorm waardevol.
Iedereen die serieletters heeft aangetroffen die niet in Plomp deel 2 genoemd staan (ook die als "reported, not confirmed"), nodig ik van harte uit afbeeldingen hier te delen. Natuurlijk mag een DM altijd!

@adriaan: wat een schitterende set! Feestje voor het oog. Proficiat!

[Patrickp_nl]

[Uit het boekje “ONZE BEVRUIJDINGSBILJETTEN 1943-1945 een geschiedenis” van W. J. Nieboer.
“Deze waren in eerste plaats bedoeld om de aan de bevrijding van ons land deelnemende geallieerde legers van de nodige financiën te voorzien voor soldijbetalingen en het weer op gang brengen van het economisch verkeer.
Het zou zeer ongewenst zijn om gewaarmerkt Engels of Amerikaans geld in omloop te brengen,
omdat hierdoor een moeilijk controleerbare valutahandel zou (kunnen) ontstaan die de monetaire situatie nog slechter zou kunnen maken.”

Uit de overlevering is bekend dat de penetratie van de biljetten in circulatie slechts zeer beperkt was. In grote (Noordelijke) delen van Nederland, zijn de biljetten nooit doorgedrongen. Vraag het je grootvader of overgrootvader maar eens (mochten ze nog in leven zijn. De kans daarop wordt per dag kleiner). Ik heb veel oude mensen in de afgelopen 40 jaar hiernaar gevraagd en nooit iemand getroffen die zich de circulatie van deze biljetten kon herinneren!
Met name door de geldsanering september '45 is het laatste beetje dat wel in omloop is gebracht, alweer uit de circulatie verwijderd. In het meest gunstige geval hebben deze biljetten dus slechts 6 maanden gecirculeerd! En ze waren geldswaardig bij de inwisseling (biljetten vanaf 100 gulden waren direct ongeldig, vandaar de grote hoeveelheid "buiten omloop" gestempelde biljetten van 100 gulden). Deze ABNC set zie je daarom slechts sporadisch buiten omloop gesteld. Voor sommige verzamelaars daardoor extra interessant om ook een setje buiten omloop aan de collectie toe te voegen.

[Alexander]

Dat de biljetten in noord Nederland niet zijn doorgedrongen durf ik te betwijfelen. Afgelopen jaar werd een bevrijdingsbiljet geveild met een tekst over de bevrijding van Assen. Zelf heb ik een tweetal uit het noorden waarvan er eentje van de bevrijding van Ter Apelkanaal, met Poolse tekst en één die uit de puinhopen na het bombardement van 14 maart 1945 op Assen is gehaald.

Gelet op de korte omlooptijd zullen veel deze biljetten niet meer (of vaag kunnen) herinneren. Je zou hetzelfde kunnen doen bij iemand die geboren is na 1980 of hij het briefje van 5 gulden nog kon herinneren en of ze er nog mee hebben betaald. Of iemand die na 1995 is geboren of deze de gulden nog kan herinneren.
Velen die men nu zou vragen over de bevrijdingsbiljetten zijn op een dusdanige leeftijd dat ze te jong waren om het zich te herinneren en dan zal de herinnering van de bevrijding zelf groter zijn dan met welk geld er betaald werd.

Overigens kwam ik een aardig artikeltje tegen over deze biljetten gezien vanuit het perspectief van de vijand.
Het komt uit De Storm blad de Nederlandsche SS, mocht de afbeelding moeilijk leesbaar zijn via Delpher.nl is het beter leesbaar

[Patrickp_nl]

Geweldige tekst! Vooral als je doorhebt wie het schreef, en vanuit welk perspectief.
Dessalniettemin, een zwaluw maakt nog geen zomer.

[rtholen]

Zeer interessant dit topic!

Alexander zou je afbeeldingen willen/kunnen delen van je genoemde exemplaren, ben echt enorm benieuwd!

[Alexander]

Bij deze de biljetten die ik noemde, ik doe het in afzonderlijke blokken zodat de beschrijving beter past.
De eerste is van de eerste bevrijdingdag van Assen en gedateerd 13 april 1945. Helaas zag ik de aantekening op de keerzijde te laat. Een forumlid is de gelukkige eigenaar.

[Alexander]

Tweede biljet is eveneens van Assen alleen geen datering op het biljet. Bij het biljet zaten persoonlijke aantekeningen die ik hier niet zal plaatsen.
Op 14 maart wordt het station te Assen gebombardeerd, een brisantgranaat zwaait af en komt op de naastgelegen woonwijk terecht hierbij komen 8 bewoners om het leven. Bij het ruimen van het puin wordt dit biljet als een momentum bewaard.

Opvallend is de datum, 14 maart 1945 bijna een maand voor de bevrijding van Assen, de geallieerden waren in velden of wegen te bekennen in noord Nederland, Operatie Amherst moest nog beginnen, ze waren zelfs net over de grote rivieren. De soldij van de geallieerde soldaten werd uitbetaald in o.a. bevrijdingsbiljetten. En toch wordt dit bevrijdingsbiljet uit de puinhopen gehaald. Dit wijst erop dat er toch stiekem betaald werd met deze biljetten in bezet gebied. Op zich al gevaarlijk. Zeker in de laatste maanden voor de bevrijding waarin de bezetter steeds harder optreed tegen de burgerbevolking.
Portretten van levende leden van het koninklijk huis waren immers verboden. (wel vreemd dat de zilverbon van 1 gulden in omloop bleef dat daar in de diamant een afbeelding van Wilhelmina te zien is)

[Alexander]

Het laatste biljet is uit Ter Apelkanaal met daarop onder andere een poolse tekst, gedateerd 11 april 1945.
Vervolgens ondertekend door Tadeus Kaczmarczyk. Dit biljet heb ik voorgelegd aan de Historische vereniging van Ter Apel en ik kreeg als reactie terug om eens te kijken in de telefoongids, de naam is na de bevrijding blijven hangen in Ter Apel. Helaas bleek na navraag het niet de persoon te zijn die dit biljet had ondertekend. Ook was hij helaas geen familie.

Dit biljet heeft ook een persoonlijke noot. Jaren gelden liep ik stage op het laboratorium van de AVEBE (aardappelmeelfabriek) te Ter Apelkanaal. Met de medecollega's wat gesproken over de historie van de fabriek, wat bleek, dat deze op 11 januari 1944 was gebombardeerd. Deze datum kwam in mijn familie nog met enige regelmaat terug. Het bleek dat één van de vliegtuigen een Liberty B24 van dit bombardement bij Dwingeloo uit de lucht is geschoten en van de bemanningsleden zijn een aantal omgekomen, een aantal is gearresteerd en ééntje is door het verzet ondergebracht bij de ouders van mijn grootmoeder in Lhee. Van waar het verhaal ging dat bij huiszoeking door de soldaten deze een gewonde man in bed zag liggen waarop gevraagd werd wie dat was, waarop door de familie werd gezegd dat dit Jan (broer van mijn grootmoeder) was die gewond was geraakt door een val van de hooizolder (zijn foto stond nota bene naast het bed). Dit werd ook door de lokale huisarts bevestigd die werd opgetrommeld voor controle en vervolgens uitviel tegen de soldaten waarom die gewonde man niet met rust werd gelaten.

[Patrickp_nl]

Die verhalen uit de overlevering zijn geweldig!

[Patrickp_nl]

Scan000928.jpg

[Patrickp_nl]

3143.jpg

[Patrickp_nl]

2641.jpg

(By the way, ik ben 23jaar later ook op 21 november geboren )

[Patrickp_nl]

Buiten omloop gesteld 1.jpg

BO 2.b.jpg

BO 1.b1.jpg

Met lastige buiten omloopstellingen.

[Patrickp_nl]

Buiten omloop demonetised hors de cours.jpg

Perforatie Hoofdbank kleine ster.jpg

[Patrickp_nl]

AV 5.1 FZ 521259 Front.jpg

[Patrickp_nl]

BO perf rond 5.jpg

[Patrickp_nl]

Specimen

4464861.jpg

3011.jpg

[Patrickp_nl]

Zonder waarde?

2678.jpg

scan0211.jpg

scan0277.jpg

[Patrickp_nl]

Specimen klein diagonaal

2539_01.jpg

6643[1].jpg

AV033S1vk.jpg

[Patrickp_nl]

3144.jpg

[Patrickp_nl]

Lettertype "SPECIMEN" zonder schreef

6827.jpg

2,5 gulden 1943 Specimen zonder schreef.jpg

6-352-1.JPG